Natuurlijk en duurzaam ontwerpen

Beplanting kiezen is heel leuk, maar er is zoveel mogelijk dat je soms door de bomen het bos niet meer ziet. Er zijn (fruit)bomen, planten, struiken die verschillende functies kunnen vervullen en door hun bloei en blad je plein sfeer geven. Gelukkig kan je hovenier goed bij helpen bij de plantkeuze.  Het groen op het schoolplein heeft verschillende functies: het dient als speelmateriaal, begrenzing en educatie

Het grootste deel van de tijd wordt er natuurlijk op gespeeld op het groene schoolplein. Kies daarom voor beplanting die tegen een stootje kan en snel groeit (bijvoorbeeld wilgen, vlinderstruiken). Er wordt verstoppertje in gespeeld, doorheen gerend. Daarnaast leveren bomen, struiken en andere planten speelmateriaal op zoals takken, blaadjes en vruchten. Kinderen maken hiermee hun eigen spel.  

Groen biedt de mogelijkheid om verschillende plekken en functies te creëren. Een haag om het voetbalveld maakt duidelijk waar je wel kunt voetballen en beschermt zo meteen de moestuin. Of creëer met struiken een beschut plekje waar je lekker kan zitten. Plaats een wilgenhaag om het buitenlokaal wat meer af te schermen.  Struiken, hagen en bomen zijn ook aantrekkelijke plekjes voor dieren.

Groene elementen op je schoolplein bieden onwijs veel mogelijkheden voor educatief gebruik. Zo laten bijvoorbeeld moestuinen en fruitbomen zien hoe vruchten groeien en geven bloembezoekers een inkijkje in de wereld van de bestuiver. Bovendien prikkelen de verscheidenheid aan kleuren, geuren, vormen en structuren de zintuigen. Educatief groen kan zijn een moes- of kruidentuin, fruitbomen, materiaal wat je kunt gebruiken voor buitenles of om van te leren over de natuur. 

In deze brochure van IVN lees je hoe je veel gebruikte planten op pleinen educatief kunt gebruiken.

Een groen schoolplein draagt bij aan de biodiversiteit omdat het voedsel en beschutting biedt aan insecten, vogels en nog veel meer. Wie weet krijg je wel een egel op bezoek! Naast een verhoging van biodiversiteit, zorgt de aanwezigheid van dieren op het plein voor spanning, verwondering en nieuwsgierigheid, en biedt kansen voor bijvoorbeeld themalessen over de natuur.

Om het plein aantrekkelijk te maken voor verschillende dieren, is variatie in beplanting belangrijk: in hoogte, bloeitijd, vruchten en vorm. Kies zoveel mogelijk voor soorten die van nature voorkomen in het gebied en passen bij de bodem. Dit is belangrijk, want hiermee vormt je plein de perfecte plek voor de diersoorten die op deze inheemse planten zijn aangepast. Enkele tips voor meer natuur op je plein:

• Heb je plek om borders of hoekjes te maken die niet als speelgroen worden gebruikt? Deze bieden meer rust voor dieren en je kan hier plantensoorten gebruiken die meer kwetsbaar zijn.  Denk aan bloemrijke planten voor vlinders en hommels.
• Zorg voor kiertjes tussen tegels en stenen voor insecten of bouw met de kinderen een mooi insectenhotel
• Plant bessenstruiken voor vogels, laat wat brandnetels staan voor vlinders.
• Houd het plein een beetje ‘rommelig’. Dan ligt er bijvoorbeeld los materiaal waar vogels hun nestje van kunnen maken of bladeren waar een egel zich in kan verstoppen.
• Plaats vogelhuisjes, egelhotel etc op geschikte plekken. Leuk om zelf te maken.
• Plaats een vijverbak. Door een bak water in te richten met verschillende waterplantjes lok je fascinerende waterbeestjes naar het schoolplein. Met een middagje slootje vissen met de leerlingen haal je nog sneller diertjes naar je bak. Het mooie van een vijverbak is dat je de natuur de vrije loop kan laten en zelf weinig werk hebt.
• Meer natuur op je plein? Lees de brochure: Groen in een handomdraai van IVN.

Je kunt ervoor kiezen om geen giftige planten te gebruiken. Voor kinderen is het lastig om te zien welke bessen wel of niet eetbaar zijn. Gebruik je wel (matig) giftige planten, zet ze dan niet vlak naast eetbaar groen en leer de kinderen en leerkrachten welke planten wel giftig zijn (maar door vogels bijvoorbeeld wel graag gegeten worden). Nuttige kennis voor de kinderen als ze ergens anders in de natuur aan het spelen zijn.

Brandnetels en planten met doorns of stekels prikken en doen pijn. Deze planten weglaten is niet nodig. Planten met stekels en prikkels bieden, naast leermomenten voor de leerlingen(!), vele mogelijkheden voor de natuur. Kinderen zullen voorzichtig zijn bij een meidoorn, waardoor vogels zich beter beschut voelen. Ook is brandnetel een bron van voedsel voor prachtige vlinders als de dagpauwoog en de kleine vos; zij zijn van deze plant afhankelijk. Een tip is om op je plein wat rommelige hoekjes te creëren waar je juist wel planten als de brandnetel laat staan.

• Verplaats oude struiken en planten en hergebruik ze als dat kan. Vraag de kinderen zaadjes of stekjes uit hun eigen tuin mee te nemen voor het nieuwe plein. Vraag ook de gemeente of zij nog groen hebben dat eventueel hergebruikt kan worden.

• Op zoek naar speelaanleidingen? Vraag na bij Staatsbosbeheer of jouw gemeente of ze boomstammen hebben van recent gekapte bomen. In het broedseizoen van half juli tot half maart wordt er niet gekapt dus is er geen aanbod. In februari worden vaak wilgen gesnoeid. Vraag je hovenier, de gemeente of de lokale werkgroep landschapsbeheer voor materiaal.
• Zorg voor inlandse hardhoutsoorten met een natuurlijke ongevoeligheid voor schimmels en houtrot.

• Houd rekening met de tijd van het jaar waarin je iets wilt aanleggen of veranderen. Het is bijvoorbeeld handig om in het snoeiseizoen om houtsnippers te vragen. Die krijg je dan vaak gratis mee, terwijl je er in andere seizoenen voor moet betalen.

• Recycle zo veel mogelijk oude materialen. De oude tegels van je plein kun je hergebruiken door ze verticaal in de grond te steken en zo een afscheiding van je plantenborder of moestuin te maken. Metsel tegels en oude dakpannen tot stapelmuurtjes, bank of amfitheater voor het geven van buitenlessen. Dit doet meteen dienst als insectenhotel. Een oude rioolbuis van de gemeente dient als tunnel onder een heuvel.

• Bestrijdingsmiddelen zijn gevaarlijk voor planten en dieren en voor onze eigen drinkwatervoorziening. Gebruik ze dus zo min mogelijk en zeker niet in de buurt van open water.