Natuurdoelanalyses in Gelderland

Provincie Gelderland werkt aan natuurverbetering en het verminderen van stikstofuitstoot. Om een beeld te hebben van hoe het staat met de natuur in stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden in Gelderland hebben we zogenoemde natuurdoelanalyses gemaakt.

Die geven weer of de doelen worden gehaald als de vastgestelde maatregelen worden uitgevoerd. Deze zomer sturen we onze 11 natuurdoelanalyses naar de Ecologische Autoriteit die ze vervolgens beoordeelt.

Wat zijn natuurdoelanalyses?

Voor elk Natura 2000-gebied in Gelderland is vastgelegd welke bijzondere natuur (planten en dieren) er voorkomt en welke doelen we willen halen. Die doelen vloeien voort uit de Wet natuurbescherming (Wnb) en geven weer of we de bijzondere planten en dieren moeten behouden of zelfs moeten uitbreiden in oppervlakte, aantal en/of kwaliteit. We noemen deze doelen instandhoudingsdoelen. Een natuurdoelanalyse laat zien wat de huidige staat is van de natuur in het Natura 2000-gebied. Ze geeft aan of de vastgestelde maatregelen die genomen worden voor natuurherstel samen met een daling van de stikstofuitstoot tot 2030, voldoende zijn om verslechtering tegen te gaan en de instandhoudingsdoelen te halen. Als dit niet het geval is, staat in de natuurdoelanalyse welke extra maatregelen nodig zijn om verslechtering tegen te gaan en de doelen wél te bereiken. Dit kunnen zowel maatregelen zijn om stikstofuitstoot te verminderen als andere maatregelen om de natuur te herstellen.

Waarom een natuurdoelanalyse?

Volgens de Wet natuurbescherming (Wnb) zijn we verplicht om voor stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden natuurdoelanalyses te maken. Die zijn input voor het gebiedsplan dat iedere provincie voor juli 2023 moet aanleveren aan het Rijk. Het gebiedsplan is een uitwerking van de gebiedsgerichte aanpak waarbij provincies samen met het Rijk en gebiedspartners zoals gemeenten, waterschappen, natuur- en landbouworganisaties, werken aan het verbeteren van de natuur door terugdringen van de stikstofbelasting in Natura 2000-gebieden en het uitvoeren van natuurmaatregelen.

In Gelderland werken we dit uit in het programma Vitaal landelijk gebied Gelderland.

Wat is de ecologische autoriteit en waarom toetst deze?

Provincies leggen de natuurdoelanalyses voor aan de Ecologische Autoriteit (EA). Deze is eind 2022 ingesteld door de minister voor Natuur en Stikstof. De EA richt zich onder meer op het toetsen van de natuurdoelanalyses en de gebiedsprogramma’s die provincies voor het Nationaal Programma Landelijk Gebied opstellen. Ze beoordeelt of in een natuurdoelanalyse alle beschikbare ecologische kennis en informatie gebruikt is om besluiten over behouden en uitbreiden van beschermde natuur te onderbouwen. De EA beoordeelt tevens of er voldoende maatregelen worden genomen voor het halen van de natuurdoelen en geeft daarover een onafhankelijk advies. Natuurdoelanalyses worden niet door Gedeputeerde Staten (of Provinciale Staten) vastgesteld, omdat het hier niet gaat om beleidskeuzes, maar om feitelijke informatie en analyses.

Natuurdoelanalyses voor Gelderland

In Gelderland liggen 15 Natura 2000-gebieden, waarvan 13 met stikstofgevoelige natuur. Voor de 2 gebieden die niet stikstofgevoelig zijn, is een natuurdoelanalyse niet nodig. Een onafhankelijk bureau heeft voor 11 van de 13 stikstofgevoelige gebieden de natuurdoelanalyses voor ons opgesteld. Voor 2 gebieden zijn andere provincies verantwoordelijk voor de natuurdoelanalyse.

Overlap met andere provincies

In Gelderland liggen 5 Natura 2000-gebieden die in meerdere provincies liggen. Voor 3 van de gebieden stelden wij de natuurdoelanalyses op: voor Rijntakken (Utrecht en Overijssel), Loevestein, Pompveld & Kornsche Boezem (Noord-Brabant) en Lingegebied & Diefdijk-Zuid (Utrecht en Zuid-Holland). De inhoud stemden we af met de betreffende provincies. Voor 2 gebieden zijn andere provincies verantwoordelijk voor de analyses: Binnenveld (Utrecht) en Sint Jansberg (Limburg).

Beheerplannen en herstelprogramma's Veluwe waren de basis

Bij het opstellen van de natuurdoelanalyses hebben we als basis de informatie uit de Natura 2000-beheerplannen en de herstelprogramma's Veluwe (voortkomend uit Natura 2000 beheerplan Veluwe) gebruikt. Deze zijn onlangs voor een groot deel geactualiseerd. Enkele beheerplannen zijn in 2022 in ontwerp vastgesteld, voor andere gebeurt dat in 2023. In de beheerplannen staat welke natuurwaarden in het gebied behouden of hersteld moeten worden, de instandhoudingsdoelen van het gebied. En welke maatregelen daarvoor nodig zijn. Provincies stellen zo’n plan op voor elk Natura 2000-gebied voor een periode van 6 jaar.

Deze informatie hebben we aangevuld met recente informatie over de invloed van stikstof op de natuur in de gebieden. Daarnaast zijn in de natuurdoelanalyses eindoordelen gegeven.

Invloed op vergunningen?

De informatie uit de natuurdoelanalyses nemen we mee in de afweging voor het verlenen van een vergunning voor de Wet natuurbescherming. We bekijken altijd per situatie wat er mogelijk is. We verwachten dat de natuurdoelanalyses in de meeste gebieden geen grote consequenties hebben voor vergunningverlening, omdat de analyses in de meeste gevallen niet veel nieuwe informatie opleveren ten opzichte van wat we al weten en waaraan we vergunningaanvragen al toetsen. Het is meestal al zo dat we geen activiteiten kunnen toestaan die leiden tot meer stikstof.

Oordeel natuurdoelanalyses

3 eindoordelen mogelijk

In de natuurdoelanalyses staan eindoordelen voor elk natuurdoel: wordt dat doel gehaald met uitvoering van de maatregelen uit het beheerplan en de daling van de stikstofuitstoot die nu voorzien wordt voor 2030? Of zijn aanvullende maatregelen nodig? Er zijn 3 eindoordelen mogelijk:

Ja. Bij dit oordeel is er geen verslechtering van stikstofgevoelige natuur en eventuele uitbreidingsdoelen worden gehaald.
Ja, mits. Bij dit oordeel is er geen verslechtering van stikstofgevoelige natuur, maar is niet zeker of de uitbreidingsdoelen gehaald worden. Aanvullende maatregelen zijn noodzakelijk.
Nee, tenzij. Bij dit oordeel kan verslechtering niet worden uitgesloten en eventuele uitbreidingsdoelen worden niet gehaald. Aanvullende maatregelen zijn noodzakelijk.

Oordeel per gebied

Voor 1 gebied (Loevestein, Pompveld & Kornsche Boezem) is het eindoordeel voor alle typen natuur en soorten ja.
Voor 4 gebieden (Bekendelle, Lingegebied & Diefdijk-Zuid, Korenburgerveen en Wooldse Veen) komen alle eindoordelen uit op ‘ja’ of ja, mits’.
Voor de 6 overige stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden (De Bruuk, Landgoederen Brummen, Rijntakken, Stelkampsveld, Veluwe, Willinks Weust) geldt dat het eindoordeel voor één of meerdere instandhoudingsdoelen ‘nee, tenzij’ luidt. Belangrijke oorzaken daarvan zijn:

de te hoge stikstofneerslag (overschrijding van de Kritische depositiewaarde);
onzekerheid over effect van maatregelen voortkomend uit onderzoeksvragen (verdroging, effect recreatie, verbinding);
onzekerheid over effectiviteit van geborgde herstelmaatregelen (in sommige gevallen).

Voor het realiseren van de instandhoudingsdoelen zijn in alle gebieden - behalve Loevestein, Pompveld & Kornsche Boezem - aanvullende bronmaatregelen en/of natuurmaatregelen nodig. Én is het nodig de maatregelen uit te voeren die voortkomen uit in de beheerplannen opgenomen onderzoeken.

Momentopname

Het oordeel in de natuurdoelanalyses is een momentopname en is een uitspraak binnen de systematiek van de natuurdoelanalyses. In Gelderland laten de natuurdoelanalyses in grote lijnen zien dat de instandhoudingsdoelen dichterbij komen wanneer de aanvullende stikstofmaatregelen worden uitgevoerd. Dat hoeft niet te betekenen dat het goed gaat met de natuur. Het betekent wel dat het voor veel plant- en diersoorten in ieder geval niet slechter, of zelfs beter, gaat.

Samenvattingen en rapporten natuurdoelanalyses

Er zijn natuurdoelanalyses voor 11 stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden. Per gebied is er een samenvatting waarin ook de eindoordelen staan.

Ga naar samenvattingen en rapporten 11 natuurdoelanalyses