Beheer en onderhoud

Een groen schoolplein vraagt meer beheer en onderhoud dan een grijs tegelplein. Hoe kun je het beheer en onderhoud goed organiseren met ouders en kinderen? We gaan ook in op het belang van monitoren van het gebruik en de veiligheid op het plein.

Een onderhoudsplan maken

Ga uit van de eerste 2 jaar

Maak in de ontwerpfase al een onderhoudsplan voor minimaal de komende twee jaar. In dit plan maak je voor elk element op het plein duidelijk wat er wekelijks, maandelijks en op jaarbasis moet gebeuren qua onderhoud en wie welke taken op zich neemt. Een ervaren ontwerper of hovenier kan je hierbij helpen.

Splits de taken op

De beheerstaken zijn te splitsen in:

Specialistisch onderhoud dat door de hovenier wordt uitgevoerd. Denk aan maaien, bomen snoeien en controle van de speelaanleidingen, zoals klimbomen.
Onderhoud zoals struiken en vaste planten snoeien, bijplanten, wieden en bemesten. Dit kan prima met ouders, een speciale tuincommissie, of vrijwilligers uitgevoerd worden onder begeleiding van de hovenier.
Wekelijks terugkerende taken die door kinderen i.s.m. leerkrachten uitgevoerd kunnen worden, zoals: vegen van het plein, opruimen van afval en losse materialen, planten water geven, enz
Verzorgen van educatieve onderdelen binnen het plein voor en door leerlingen, zoals: een moestuin, kruidentuin, bijen- en vlindertuin, de vijver, enz.

Om alle werkzaamheden, frequentie en taakverdeling per element in te vullen kun je gebruik maken van de tabel van gezonde schoolpleinen.

Enkele tips:

Wellicht kan jouw gemeente een rol spelen in het beheer en onderhoud via de plantsoen dienst. Of is er een groene (v)mbo school die hoveniers opleidt? Jouw plein biedt mooie kansen voor een stageplek.
Door met ouders, vrijwilligers en leerlingen het beheer uit te voeren heb je een minder hoog onderhoudsbudget nodig.

Beheren met ouders en vrijwilligers

Is er al een tuincommissie?

Wellicht heeft je school al een tuincommissie of wil je die starten. Wellicht werk je samen met een groen initiatief uit de buurt, of met IVN-vrijwilligers. Een andere manier om beheer met ouders en vrijwilligers te organiseren is door vaste schooltuindagen in het jaar te organiseren waar iedereen een handje mee kan helpen aan het beheer. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een dag waarop het plein winterklaar gemaakt wordt. Er zijn ook speciale dagen zoals de Natuurwerkdag in november of NLdoet in maart. Dit zijn perfecte aanleidingen om een beheeractiviteit op jullie plein te starten. Samenwerken aan het plein is een gezellige activiteit die veel voldoening oplevert.

Tips om het leuk te maken

Maak een inschrijflijst met enkele concrete taken die uitgevoerd moeten worden. Hier kunnen enthousiastelingen zich inschrijven op de activiteit die bij hem of haar past. Vraag ook mensen persoonlijk als je weet dat ze iets goed kunnen of leuk vinden. Maak de klussen zo concreet mogelijk. Voorbeelden: hulp bij het jaarlijkse snoeien/aanplanten, het verzorgen van de catering op de schooltuindag, het maken van foto’s en verslagje voor op facebook en de nieuwsbrief, een organisatietalent voor de voorbereiding, het begeleiden van moestuinieren door de kinderen etc.
Zorg voor één aanspreekpunt waar ouders/vrijwilligers zich kunnen aanmelden. Maak concrete afspraken over wat je van elkaar verwacht.
Geef vrijwilligers waardering. Dat kan op verschillende manieren. Persoonlijk contact is hierbij belangrijk. Zo leer je elkaar kennen en weet je wie waarom bijdraagt aan het groene schoolplein. Het geven van complimenten is een sterke motivator om de vrijwilligers voor langere tijd actief te houden. Voor je vaste leden van je tuincommissie kun je wellicht wat meer doen; een kerst- of verjaardagskaartje, een klein (groen) cadeautje na een succesvolle oogst, een cursus over snoeien, educatie of moestuinieren laten volgen bij IVN of Landschapsbeheer Gelderland.
Maak van werkdagen op het groene plein een feestje. Door een goede voorbereiding, materialen klaarleggen, taken verdelen en heldere instructie te geven. Dan kunnen mensen snel de handen uit de mouwen steken en toewerken naar een mooi resultaat. Niets is zo fijn dat je samen de klus klaart binnen de gestelde tijd.
Zorg in ieder geval voor voldoende lekkers te drinken en te eten. Sluit eventueel af met een gezamenlijke barbecue of iets anders feestelijks. Voor veel mensen is het sociale aspect nog belangrijker om mee te helpen dan de werkzaamheden zelf.

Beheren met kinderen

Klusjes voor de kinderen

Verschillende klussen zijn makkelijk uit te voeren met de leerlingen zoals; bladen harken, schoolplein vegen, prullen bakken legen, moestuintjes onderhouden, onkruid wieden enz. Door de leerlingen te laten helpen met onderhoud, leren kinderen meer van de natuur en zorg je ervoor dat kinderen er met respect mee omgaan.

Op basis van het onderhoudsplan kun je met leerkrachten en evt natuur/tuinouders nu het beheer met kinderen concreet te maken. Houd bij de verdeling van werkzaamheden rekening met:

Leeftijd van de kinderen
Methode voor natuuronderwijs/wereldoriëntatie
Praktische organisatie/werkwijze van de school
Projecten op school
Aanbod van externen zoals NME-centra

Tips:

Op de site van ons groene schoolplein vind je een uitgebreide handleiding om een beheerkalender voor de school en voor alle klassen te maken met enkele voorbeelden van een maand- en jaarkalender. Na gratis registratie kun je deze downloaden.
Print deze mooie kalender uit en vul elke maand de taken in met jouw klas. Voeg mooie foto’s, ideeën en vondsten toe. Zo weten alle kinderen wie wat gaat doen op het plein.

Monitoren

Let op speelerosie

Het kan zijn dat in de loop van de tijd blijkt dat bepaalde onderdelen van het plein minder handig zijn of dat er juist in de school aanpassingen moeten worden gemaakt, zoals het bouwen van een laarzenhok. Natuurlijke materialen verteren en moeten aangevuld worden. Speelerosie kan leiden tot kale stukken. Struiken groeien groter en hebben een snoeibeurt nodig. Op een andere plek blijken de planten niet goed aan te slaan of moeten ze tijdelijk afgeschermd worden zodat ze weer kunnen herstellen van de speeldruk. Door het gebruik van het groene schoolplein te monitoren kun je tijdig signaleren waar actie nodig is in het beheer of waar je nieuwe elementen wilt gaan toevoegen aan je plein.

Tips:

Maak iemand op school verantwoordelijk voor de monitoring van het onderhoud, eventueel geholpen door de gemeente of een hovenier.
Houd de eerste tijd met elkaar een logboek bij. Hoe wordt het plein gebruikt, wanneer en door wie? Schrijf ideeën voor verbetering op, nieuwe wensen, etc.
Spreek na een aantal weken af met het bedrijf dat het plein heeft aangelegd. Bespreek de verbeterpunten of zaken die je opvallen.
·Plan (half)jaarlijks een sessie in om het gebruik van het plein te bespreken.

Veiligheid

Uitdagend spelen met verantwoorde risico’s

Op een groen schoolplein zijn vaak meer mogelijkheden tot uitdagend speelgedrag waarin kinderen meer risico’s kunnen lopen dan op een grijs schoolplein. Er kan gespeeld worden op hoogte of er zijn plekjes in het groen waar kinderen zich kunnen verstoppen. Voor kinderen is dit prettig én leerzaam. Het daagt kinderen uit om hun grenzen te leren kennen en te verleggen. Dit helpt ze bij risico’s inschatten en afwegingen maken en het is goed voor de motorische ontwikkeling.

In een groen schoolplein zoek je een balans tussen uitdaging en spanning aan de ene kant en veiligheid aan de andere kant. De te nemen risico’s zijn verantwoord, wanneer deze goed herkenbaar zijn voor de kinderen. Zo beslissen zij zelf of ze de uitdaging aan willen gaan.

Meer informatie over het belang en het begeleiden van verantwoord risicovol spelen vind je op de site van veiligheid.nl.

Keuring & inspectie van speeltoestellen en aanleidingen

Speelruimtes moeten voldoen aan eisen uit het Warenwetbesluit attractie- en speeltoestellen (het WAS), met als doel dat de kans op ernstige ongelukken tijdens het spelen minimaal is.

Toestellen uit een catalogus hebben vrijwel altijd al een keuring ondergaan, maar toestellen die een ontwerper bijvoorbeeld speciaal voor jullie plein ontwerpt zijn waarschijnlijk nog niet gekeurd. Ook constructies van natuurlijke materialen, zoals boomstammen die aan elkaar bevestigd zijn en een klimelement vormen moeten volgens de wet gekeurd worden.

Tips:

Houd bij het ontwerp al rekening met de keuring, bijvoorbeeld door je bewust te zijn van het verschil tussen speeltoestellen en speelaanleidingen. Daarover lees je meer in de factsheet Veiligheid en risico’s op een natuurspeelplaats.
Een met groene schoolpleinen ervaren ontwerper of hovenier heeft kennis van relevante wet- en regelgeving en kan goed meedenken over het spanningsveld tussen uitdaging en veiligheid. Laat de keuring bij voorkeur uitvoeren door iemand met kennis van natuurspeeltuinen.
Voor speeltoestellen die onder het WAS vallen moet je een logboek bijhouden en vaak wordt een jaarlijkse inspectie gedaan. Meer informatie over het WAS en de keuring van speeltoestellen lees je in de brochure: Veilig spelen op het schoolplein en het ‘WAS’.
Ook de speelaanleidingen die niet onder het WAS vallen moet je met enige regelmaat controleren afhankelijk van o.a. de intensiteit van het gebruik en de slijtage van de materialen. Neem in je beheer& onderhoudsplan op wie wanneer inspecties uitvoert. In de brochure ‘Inspecties en onderhoud speeltoestellen en speelomgeving’ kun je meer over dit onderwerp lezen.

Toezicht

Toezicht houden op een grijs schoolplein is eenvoudig. Het is er vlak en overzichtelijk. Bij een groen schoolplein is er vaak geen volledig zicht voor de leerkracht vanwege reliëf en verstopplekken. Dit kan voor leerkrachten even wennen zijn. Het vraagt een actievere rol bij het toezicht houden. Door rond te lopen kunnen leerkrachten spelende kinderen in het oog houden. In het ontwerp kan rekening worden gehouden met het houden van overzicht, bijvoorbeeld door een heuvel in het midden van het plein.

Links

Overzicht met stappen uit het stappenplan

Kies hieronder voor de volgende stap, of ga terug naar de vorige stap.

Stap 1: startfaseStap 2: ontwerpfaseStap 3: duurzaam ontwerpenStap 4: fondsenwervingStap 5: aanleggenStap 6: buiten lesgevenStap 7: moestuinierenStap 8: beheer en onderhoud