Herstelprogramma Vennen en venen

Vennen en venen bestaan bij de gratie van voldoende water en een zeer beperkte hoeveelheid buffering en voedingstoffen.

Deze watertjes zijn dan ook het domein van ware fijnproevers: planten en dieren die met heel weinig toe kunnen, en al snel verdrongen worden door algemene woekerende soorten zodra het evenwicht verstoord raakt. Ook zijn vennen en venen belangrijk voor de gehele, overwegend droge, Veluwe. Het zijn vaak de laatste plekken waar dieren water kunnen vinden als alle regenplassen zijn opgedroogd en het grondwater tientallen meters onder het maaiveld staat. Op 9 mei 2023 is herstelprogramma Vennen en venen door Gedeputeerde Staten vastgesteld.

Digitale versie herstelprogramma

Download de .pdf van het herstelprogramma.

Herstelprogramma Vennen en venen

Natura 2000-doelen

Het herstelprogramma richt zich op zeven habitats en op drie habitatrichtlijnsoorten.

Habitattypen (Landschapstypen)

Zwak gebufferde vennen
Zure vennen
Blauwgraslanden
Actieve hoogvenen (heideveentjes)
Overgangs- en trilvenen
Kalkmoerassen
Hoogveenbossen

Habitatrichtlijnsoorten

Gevlekte witsnuitlibel
Kamsalamander
Drijvende waterweegbree

Knelpunten

Een aantal factoren bedreigt de instandhoudingsdoelen voor genoemde dier- en plantensoorten. Dat zijn verdroging, vermesting en verzuring als gevolg van stikstof, versnippering, klimaatverandering, gebiedsvreemde stoffen en uitheemse soorten.
Venherstel is systeemherstel. Duurzaam behoud van vennen en venen kan alleen wanneer er voldoende ruimte is voor het samenspel van ondergrond, bodem en water. Dit garandeert voldoende variatie in zuurgraad, waterdiepte en vegetatie-ontwikkeling, zodat alle soorten een geschikt habitat kunnen vinden.

Het gaat om minstens 340 verschillende locaties op de Veluwe, het is onmogelijk om die allemaal in één planperiode aan te pakken. Ook zijn niet al deze locaties even kansrijk. Daarom hebben de vennen en venen waarvoor onderstaande geldt prioriteit gekregen:

locaties die geschikt zijn voor de ontwikkeling of versterking van het heideveentje;
zwak gebufferde wateren die ook kansen bieden voor populaties van doelsoorten;
zure vennen met voldoende omvang (een oppervlakte van 0,5 ha of meer voor een ven of een mozaïek van vennen).

Maatregelen

Bij de heideveentjes gaat het vooral om het verwijderen van bomen en struiken die te dicht op de oever staan. Voor andere locaties wordt begonnen met onderzoek om de lokale knelpunten volledig in beeld te krijgen.
Bij zwak gebufferde vennen wordt geanalyseerd welke maatregelen de belasting door stikstof en fosfor verminderen en de buffering verbeteren. Maatregelen bij vennen in De Hoge Veluwe en de Leemputten moeten de natuurlijke waterhuishouding herstellen en de waterkwaliteit verbeteren.
Bij de helft van het aantal zure vennen is geen verdere verbetering mogelijk. Hier liggen alleen nog knelpunten die te maken hebben met stikstofneerslag en klimaatverandering. Voor de andere helft is het verwijderen van bomen en struiken de belangrijkste ingreep. Daarnaast stelt het programma onderzoek voor naar mogelijkheden om lekkages in de ondoorlatende ondergrond op natuurlijke wijze te herstellen.
Hoogveenbossen komen nu voor in het Uddelermeer en het Bleeke Meer. Om hun omvang en kwaliteit te behouden, moet de belasting met meststoffen vanuit omringende landbouwgronden worden teruggedrongen.
Blauwgraslanden komen nu alleen voor in de Leemputten bij Staverden. Met antiverdrogingsmaatregelen en plaatselijk bekalken kan het huidige blauwgrasland daar behouden blijven.
Het Wisselse Veen bestaat uit overgangs- en trilveen. Maatregelen om de verdroging daar tegen te gaan worden in 2024 uitgevoerd.
Als het herstelprogramma Vennen en venen is uitgevoerd, zijn er voor de gevlekte witsnuitlibel vier geschikte leefgebieden ontstaan. Naar verwachting is dat voldoende voor een duurzame populatie op de hele Veluwe.
De populaties van de inheemse kamsalamander worden versterkt door plaatsen voor voortplanting aan te leggen. De poelen die de kamsalamander nu voor voortplanting gebruikt worden verbeterd. Verder wordt onderzocht hoe haalbaar het is de Italiaanse kamsalamander en hybride salamanders te verwijderen.
Voor de drijvende waterweegbree worden met name leemputten uitgebaggerd en bomen en struiken dicht op het ven verwijderd. Daarnaast liggen op de Veluwe ook nog kansen in beekdalen.

De kans is groot dat het Mosterdveen, het Kootwijkerveen, twee van de drie Zandenbosvennen, het Watergraafsmeertje en de Gerritsfles uiterlijk in 2024 zullen voldoen aan de Natura 2000-criteria. Daarmee is dat doel uit het Natura 2000-beheerplan Veluwe dan gehaald.

Hoe gaat het verder?

Nu het herstelprogramma Vennen en venen is vastgesteld, beginnen we met de uitvoering van de herstelmaatregelen. We betrekken hier onder andere grondeigenaren bij. We nemen ruim de tijd voor de hele uitvoering, zodat het proces zorgvuldig verloopt.

Herstelprogramma's Veluwe

Naast het herstelprogramma voor Vennen en venen hebben we afgelopen jaren gewerkt aan de herstelprogramma’s Beken, Beken, Heiden en stuifzanden, als uitwerking van het Natura 2000-beheerplan Veluwe.

Naar alle herstelprogramma's