Thema's Onderwijs en Arbeidsmarkt

De actieraad Leven Lang Ontwikkelen is een samenwerkingsverband tussen bedrijfsleven, onderwijs en overheid. Elke Gelderse partner geeft vanuit zijn of haar eigen invalshoek inzicht in de knelpunten die het leven lang leren van mensen bemoeilijkt, en werkt vervolgens vanuit de eigen invloedssfeer aan de oplossing. Zo komen we samen verder en kunnen toekomstige problemen sneller worden aangepakt of zelfs voorkomen worden.

Provincie Gelderland heeft de actieraad tot stand gebracht met als doel nu én straks beter te kunnen inspelen op talentvraagstukken. 

Gelderland bestaat uit 7 economische regio's die samen 6 arbeidsmarktregio's vormen. Elke economische regio heeft zijn eigen DNA. De ene regio heeft een grote maakindustrie, de andere een grote zorgsector, enz. In de kern hebben alle regio's dezelfde uitdaging: overal is voldoende talent nodig met de juiste kennis en vaardigheden om de economie te kunnen laten bloeien. Arbeidsmarktregio's zijn erop ingericht om mensen met afstand tot de arbeidsmarkt naar werk te begeleiden, en werkgevers te matchen met beschikbaar talent. Zij haken dus dienstverlenend in op de economische structuur. Provincie Gelderland werkt op regionaal en bovenregionaal niveau samen om te helpen zorgen dat het menselijk kapitaal voorhanden is of komt, waarbij ieder talent telt.

De aanhoudende personeelstekorten en de crisis zorgen ervoor dat de samenwerking tussen provincie, vakbonden, werkgeversorganisaties en de arbeidsmarktkregio's nauwer wordt. Samenwerking voor om- en bijscholing en begeleiding van werk naar werk zijn urgenter dan ooit. Elke organisatie vertegenwoordigt het belang van één of meer groepen. Hoewel die belangen kunnen verschillen is ieders doel vergelijkbaar: mensen aan het werk houden of laten instromen, vooral dáár waar de vraag naar talent het grootst is. Hier komen het economisch en sociaal perspectief dicht bij elkaar. Om sneller samen te kunnen handelen is het waardevol om vast te leggen wie wat kan en wil doen. Daarom verkennen we een 'Gelrepact'.

Om de aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt binnen het technisch werkveld te verbeteren en de personeelstekorten terug te dringen ontstond in 2013 het Techniekpact. Dit is een landelijk samenwerkingsverband tussen onderwijs, bedrijfsleven en overheid. Gelderland ondersteunde het ontstaan van de regionale Pacten, stimuleert bovenregionale verbinding en verzorgt afstemming met de landelijke koers. Ook geven we sinds 2020 elk regionaal Pact subsidie om activiteiten en projecten te organiseren om techniek en technische opleidingen te promoten. In de Sterk Techniek Onderwijs-consortia geven we indien gewenst advies vanuit ons perspectief, delen we kennis en verbinden we initiatieven met elkaar. 

Wanneer we het hebben over verduurzaming, circulair bouwen of het behalen van de klimaatdoelstellingen, denken we vaak als eerste aan de techniek die daarbij hoort: windmolens, zonnepanelen, extra isolatie. Die techniek is onmisbaar. Ook onmisbaar zijn vakmensen met de juiste kennis en vaardigheden om met die techniek te werken. Dat geldt voor bijna elke sector: zonder kundige mensen ontstaan er problemen. Daarom vraagt Gelderland vanuit het programma Onderwijs en Arbeidsmarkt aandacht voor dit 'menselijk kapitaal', bijvoorbeeld in de uitwerking van regionale ontwikkelplannen. Ook agenderen we het belang van goed geschoold en vaardig personeel binnen andere provinciale programma's. 

Provincie Gelderland hanteert van origine een economische insteek wat betreft onderwijs en arbeidsmarkt. De arbeidsmarkt is afhankelijk van vraag en aanbod en dit vormt de kern voor ons beleid.

Natuurlijk kijken we als provincie ook naar de zogenaamde brede welvaart van alle inwoners. Brede welvaart betekent alles wat mensen van waarde vinden, zoals inkomen, gezondheid, veiligheid en sociale contacten. In 2020 en 2021 kreeg de arbeidsmarkt harde klappen door Covid-19. Mensen en groepen die sociaal economisch gezien kwetsbaarder zijn, werden en worden het zwaarst getroffen door de crisis. Dat is zorgelijk. Des te belangrijker is het dat we ook voldoende omkijken naar deze groepen, en dat we de arbeidsmarkt ook vanuit een sociaal perspectief benaderen.

COVID-19 heeft de situatie op de arbeidsmarkt ineens drastisch veranderd. Velen verloren hun werk of dreigen dit te verliezen. Stage- en leerwerkplekken zijn schaarser. Om- en bijscholing is belangrijker geworden, net als begeleiding van werk naar werk in een kansrijkere sector. De Arbeidsmarktregio's (AMR's) zijn er om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt naar werk te begeleiden en werkgevers te matchen met talent. De provincie investeert 4 miljoen om hen die diensten te laten uitbreiden zodat elke Gelderlander die hulp nodig heeft in de zoektocht naar werk of scholing ondersteund kan worden. Daarmee krijgen de AMR's ruimte voor verbreding van instrumenten en voor nieuwe initiatieven, b.v. mobiliteitscentra, coaches en scholingsvouchers. Hiermee lopen ze vooruit op de Regionale Mobiliteitsteams die nu worden opgericht met Rijksfinanciering. 

In een toekomstbestendige arbeidsmarkt doet en telt ieder talent mee. Dat vinden we belangrijk vanuit sociaal én economisch oogpunt. Inclusie zit als ideaal verweven in het provinciale Onderwijs en Arbeidsmarktbeleid. De instrumenten en werkwijze die we vanuit het programma inzetten sluiten niet uit. Via onze subsidieregeling jagen we projecten aan die met een open visie op talent de tekorten op de arbeidsmarkt aanpakken.

Daarnaast stimuleren we met 4 extra acties de (h)erkenning van het belang van inclusief beleid door o.a. kennisdeling. Samen met de afdeling P&O bespreken en verkennen we tot slot ook de uitdagingen en activiteiten die Provincie Gelderland als werkgever op dit vlak heeft. 

Het lerarentekort dreigt de kwaliteit van het onderwijs in gevaar te brengen. Dat belemmert ons in het realiseren van onze maatschappelijke opgaven: zonder docenten geen vakmensen. Veel partijen werken daarom aan de aanpak van het lerarentekort, zoals het Techniekpact. We onderzochten hoe we als provincie van toegevoegde waarde kunnen zijn. Bijvoorbeeld door te helpen verbinden met het bedrijfsleven, maar in 2020-2021 ook door de ontwikkeling van nieuwe oplossingen te stimuleren in Gelderland Arbeidswijs. En we helpen de aanpak van het tekort aan stageplekken. Gelderland biedt o.a. binnen programma Onderwijs en Arbeidsmarkt stageplekken voor afstudeerders aan. Tot slot  financieren we de arbeidsmarktregio's om oplossingen te bedenken en toe te passen. 

Binnen een paar jaar komt de Nederlandse bevolkingsgroei tot stilstand en gaat afnemen. Ook kampen bijvoorbeeld de zorg en ICT-sector nu al met structurele personeelstekorten. Een deel van deze ontwikkelingen is op te vangen met (om- en bij) scholing. Daarnaast moeten we zorgen dat er meer talent naar Gelderland komt, en dat dit talent vervolgens ook in de provincie blijft. Daarom werken we samen met vertegenwoordigers uit de Gelderse regio's aan een strategie om internationaal talent aan te trekken en te behouden. Ook heeft Gelderland een groot grensgebied met de Duitse regio Noordrijn-Westfalen. Inwoners werken aan weerszijden van de grens. Om dat makkelijker te maken werken we met Duitsland samen in o.a. taalprogramma's en grensinformatiepunten. 

In het programma Onderwijs en Arbeidsmarkt gebruikt de provincie de definitie van sociale innovatie van professor Volberda. Uitgangspunt is dat technologische en strategische innovatie niet tot stand komt wanneer de medewerkers in het bedrijf daar niet in worden betrokken. Het is dus (ook) vanuit economisch perspectief belangrijk dat talent de kans krijgt zich te ontwikkelen en de organisatie van werk plaatsvindt in samenspraak met medewerkers. Zo wordt werkgever én werknemer wendbaarder en kunnen ze beter inspelen op de veranderende economie. Gelderland stimuleert sociale innovatie met subsidies en een leerkring waarin ervaringen worden uitgewisseld. (Bekijk ook eens de projectenlijst en het projectenarchief.)

Samen met alle partners in het Onderwijs en Arbeidsmarkt werkveld willen we tot oplossingen komen voor de vele complexe vraagstukken waar we voor staan. Bijvoorbeeld op het gebied van een Leven Lang Ontwikkelen en om- en bijscholing. Iedere partner heeft daarin zijn eigen focus, rol en expertise. Door in openheid samen te werken -ieder vanuit zijn eigen kracht- komen we van gedeeld probleem naar gezamenlijke oplossing. Dit heet open innovatie. Deze methodiek passen we overal toe in ons werk: de invulling van onze rol bepalen we op basis van de behoefte van onze partners en ons beleid (wat ook is vormgegeven op basis van de wensen van het werkveld). Samen kom je ten slotte altijd verder. 

Er zijn algemene en vakspecifieke vaardigheden die belangrijk zijn om ons te kunnen (blijven) ontwikkelen als mens en in ons werk. Willen we wendbaar zijn op de arbeidsmarkt, dan is het van belang dat iedereen een aantal algemene vaardigheden bezit. Denk naast lezen en schrijven bijvoorbeeld aan digitale vaardigheden.

Om de ontwikkeling van die vaardigheden te stimuleren werken we samen met het onderwijs om gerichte (bij)scholing op o.a. dit gebied makkelijker te maken. Ook jagen we aan dat werkgevers hun medewerkers de ruimte bieden zich te blijven ontwikkelen (zie ook sociale innovatie).