Instrument: Zelfbewoningsplicht nieuwbouw of transformatie

Het invoeren van een zelfbewoningsplicht dwingt huiseigenaren de aangekochte woning zelf te bewonen. Veel gemeenten zetten deze plicht in als één van de mogelijke maatregelen in het kader van de bestrijding van de krapte op de woningmarkt.
Daken van woningen

De zelfbewoningsplicht wordt vaak genoemd als één van de mogelijke oplossingen voor het probleem dat vooral starters op de woningmarkt ondervinden als het gaat om de concurrentie van particuliere beleggers. De aankoopprijzen stijgen met als gevolg: hoge koopprijzen en ook hoge huurprijzen. Door de zelfbewoningsplicht kunnen beleggers niet meer investeren, wat ruimte moet bieden voor de starter. Een zelfbewoningsplicht bij woningsplitsen kan hetzelfde effect hebben; investeerders drijven de prijzen minder op en wat de betaalbaarheid voor starters verbetert.

Hoe gaat het in zijn werking? 

Bij nieuwbouwprojecten, waar de gemeente via gronduitgifte bij betrokken is, dan wel voor projecten waarvoor planologische medewerking noodzakelijk is (transformatie), kan een zelfbewoningsplicht contractueel worden bedongen. Voor bestaande koopwoningen ligt het, juridisch gezien, veel lastiger. Bestaande koopwoningen worden beschermd door het eigendomsrecht. Demissionair minister Ollongren van BZK onderzoekt of het juridisch mogelijk is om een zelfbewoningsplicht op te leggen bij bestaande bouw. 

Wat zijn de voor- en nadelen?

VoordelenNadelen
(Particuliere) investeerders worden ontmoedigd op de markt voor betaalbare starterswoningen die bijvoorbeeld ontstaan door woningsplitsen. 

Een zelfbewoningsplicht is duur en lastig om te handhaven. Hoewel de koper tekent voor de zelfbewoningsplicht, is het in veel gevallen onduidelijk hoe de daadwerkelijke woonsituatie wordt. 

Tip: Stel een boete in voor het niet naleven van de zelfbewoningsplicht, dit schrikt speculanten af.

Het aanbod aan vrijesectorhuur neem waarschijnlijk af.

De gemeente heeft geen zeggenschap over de bewoning van bestaande bouw, het overgrote deel van de markt wordt niet beïnvloedt door dit instrument.

Tip: Zet een zelfbewoningsplicht altijd in combinatie met een andere instrument in. Zo wordt het risico op een waterbedeffect ontlopen. Speculanten gaan zich anders door de zelfbewoningsplicht meer richten op de markt van bestaande bouw.

Voordelen
Nadelen
(Particuliere) investeerders worden ontmoedigd op de markt voor betaalbare starterswoningen die bijvoorbeeld ontstaan door woningsplitsen. 

Een zelfbewoningsplicht is duur en lastig om te handhaven. Hoewel de koper tekent voor de zelfbewoningsplicht, is het in veel gevallen onduidelijk hoe de daadwerkelijke woonsituatie wordt. 

Tip: Stel een boete in voor het niet naleven van de zelfbewoningsplicht, dit schrikt speculanten af.

Het aanbod aan vrijesectorhuur neem waarschijnlijk af.

De gemeente heeft geen zeggenschap over de bewoning van bestaande bouw, het overgrote deel van de markt wordt niet beïnvloedt door dit instrument.

Tip: Zet een zelfbewoningsplicht altijd in combinatie met een andere instrument in. Zo wordt het risico op een waterbedeffect ontlopen. Speculanten gaan zich anders door de zelfbewoningsplicht meer richten op de markt van bestaande bouw.

Voorbeelden

  • De gemeente Zwolle heeft in samenwerking met bouwers, ontwikkelaars, makelaars, beleggers en woningcorporaties een aantal afspraken gemaakt waaronder een zelfbewoningsverplichting.
  • De gemeente Langedijk heeft een zelfbewoningsplicht ingesteld binnen de overwinstregeling.
  • De gemeente Velsen neemt ook een zelfbewoningsplicht bij verkoop van gemeentelijke gronden op in de woonvisie.

Terug naar begin handreiking

Ergens de verkeerde keuze gemaakt? Hier kunt u gemakkelijk terug naar het begin van de handreiking om de stappen te volgen.