Weinig ventilatie en veel steen
Het gebouw staat in een U-vorm rond een parkeerplaats. De ongeveer 140 woningen komen uit op een afgesloten galerij, die uitkijkt op het stenen terrein met wat kleine boompjes. “Te klein om veel schaduw te geven.” De galerij wordt snel warm door de vele ramen. Die hitte komt door de deuren de woningen binnen. En vanwege die galerij kunnen bewoners niet aan 2 kanten ramen openzetten zodat het doorwaait.
Bewoners dachten mee over plannen
Om hittestress goed aan te pakken, is samenwerking nodig. “De gebouwen zijn van Wonion, de parkeerplaats is van de gemeente. Maatregelen werken pas echt goed als ze op elkaar aansluiten.” Daarom maakten Wonion en gemeente Oude IJsselstreek samen een plan. “We vroegen aan de bewonerscommissie waar behoefte aan was. Met die informatie ging een ontwerper aan de slag. Tijdens een inloopmiddag konden alle bewoners reageren op het concept en later ook op het definitieve plan.”
Kosten en keuzes
De kosten voor de uitvoering waren een belangrijk aandachtspunt. “Om te zorgen voor schaduw wilden we grote bomen plaatsen bij de parkeerplaats. Daarvoor is een boombunker nodig: een constructie diep in de grond die voorkomt dat geparkeerde auto’s de wortels platdrukken.” Die is heel duur. Gemeente en Wonion moesten daarom goed nadenken over wat ze wel en niet aanpassen. “Ik ben blij dat ze er ondanks de hoge kosten voor kozen om samen het plan uit te voeren. Als de huurders tevreden zijn, hebben we het goed gedaan.”
Zonwering op maat
Een andere uitdaging: hoe houd je de zon weg van de vele ramen op de galerij? “Er bestaan zonweringen die automatisch naar beneden gaan als de zon schijnt. Maar omdat de ramen naar buiten openen, is er een sensor nodig die controleert of het raam dicht is. Dat betekent veel techniek met veel onderhoud. We bekeken daarom ook andere mogelijkheden en hoorden van een soort lamellensysteem met schuine planken boven de ramen en een regenton. Die was oorspronkelijk door Blue-Beez ontwikkeld voor rijtjeshuizen.” Die startende onderneming kreeg de 1.500e Startversneller van de provincie. “Stadsmijn Achterhoek en Blue-Beez werkten al samen. Op ons verzoek maakten ze een grote versie. Elke 6 meter komt een houten pilaar. Ter hoogte van elke verdieping bevestigen we dwarsbalken, met daaraan boven elk raam de lamellen. Die houden de zon tegen, maar belemmeren het uitzicht niet.” Als de gemeente de parkeerplaats heeft vergroend, plaatst Wonion de lamellen. Naar verwachting is het werk in november 2025 klaar.
Groen en wit dak
Wonion vergroende bijna de helft van het dak met kruidengras. “Die begroeiing is dikker dan sedum, wat het meest wordt gebruikt.” Op 2 andere stukken maakten ze het dak wit om meer zonlicht te reflecteren. Hierdoor duurt het langer voordat de warmte binnenkomt.
Gedrag bewoners is belangrijk
Ook inwoners zelf spelen een belangrijke rol. “Het is belangrijk dat ze goed ventileren als het buiten afkoelt, overdag de gordijnen dicht houden, enzovoort. We gingen bij veel bewoners op bezoek. Soms kan iets kleins al veel schelen. Zo deed een bewoonster het raam dicht als ze even wegging, omdat ze bang was dat die anders stuk waaide in de wind. Nu weet ze dat ze het raam kan vastzetten door de hendel omlaag te doen. Anderen doen ’s nachts alles dicht, omdat ze zich dan veiliger voelen, ook op de bovenste verdiepingen. De ramen aanpassen valt niet binnen dit plan, maar bij groot onderhoud bekijken we of ze een aanpassing nodig hebben.”
Meten is weten
Hoe meer je weet, hoe beter je maatregelen kunt nemen. “We doen mee aan het project ‘Hitte in huurwoningen’ van de provincie. In De Bongerd hangen 12 meters op verschillende hoogtes door het gebouw. Dit geeft inzicht in het effect van de maatregelen. De lamellen en het witte dak zijn nieuw voor ons. Een groendak niet, maar het kruidengras erop wel. Bewoners vullen vragenlijsten in over hoe ze de hitte ervaren en wat ze doen. We ontdekten bijvoorbeeld dat het aantal klachten dat we krijgen niets zegt over hoeveel mensen last ervaren. We leren veel van wat andere corporaties doen en van alle data die Saxion Hogeschool verzamelt. Ook kregen we meer inzicht in hoe hitte zich opbouwt en in ventileren. Als er in de toekomst meer maatregelen nodig zijn, dan nemen we die onderbouwd.”
Bouw nu toekomstbestendig
Achteraf repareren is duurder dan een gebouw tijdens de bouw toekomstbestendig maken. “In de oorspronkelijke plannen voor De Bongerd zaten schetsen van een overstek boven de ramen. Die kwam er niet om geld te besparen. De kosten voor maatregelen tegen hitte bij bestaande gebouwen zijn aanzienlijk hoger dan bij nieuwbouw. Hitte wordt alleen maar erger door klimaatverandering. Bouw nu toekomstbestendig, om het aangenaam te maken en houden. En omdat je daar uiteindelijk veel geld mee bespaart. Kijk wat andere corporaties doen en of dat bij je past. Er is steeds meer kennis. We weten ook veel nog niet. Maar je kunt beter íéts doen. Als het nodig is, kun je dat altijd aanpassen. Als je nu niet investeert, krijg je later hogere kosten. Ga het gewoon doen. Alleen dan leer je of het werkt.”
