Wonen met de natuur als uitgangspunt

Huizen van herbruikbare en natuurlijke materialen. Ruimte voor planten en dieren. Groen voor ontspanning en verkoeling. Geen wateroverlast. Fijne, mooie en energiezuinige huizen. Gemeente Doetinchem had een lange wensenlijst. Maar een gemeente bouwt geen huizen. Hoe komt die wijk er dan toch?

Duurzame, groene wijk in Doetinchem

In Doetinchem wordt volop gebouwd aan De Kwekerij. Er komen zo’n 140 huizen: koopwoningen en sociale huurwoningen. Daarnaast verkocht de gemeente kavels aan particulieren, voor woningen en tiny houses. De energieneutrale woningen hebben onder andere houten gevels en groendaken. Groen zorgt voor verkoeling en houdt water vast, bomen zorgen voor schaduw. Er komen buurttuinen en speelplekken en de wijk wordt deels autovrij.

Landschap als uitgangspunt

De omgeving bood deze kans, vertelt Nard Everdij, projectleider bij gemeente Doetinchem. Toen er meer woningen nodig waren, ging hij met een landschapsarchitect en stedenbouwkundige op pad in het gebied. “We hadden rond de Kapperskolk eerder al paden aangelegd en bomen en struiken geplant. Zo konden mensen ontspannen in het groen als de wijk zou groeien. We wilden dat landschap behouden. We namen het zelfs als uitgangspunt.” Zo hielden ze bij de indeling rekening met het groen dat er was. Zoals een parkachtig gebied waar vroeger de stadskwekerij was en een bomensingel met eiken.

Wateroverlast en verdroging voorkomen

Ook de glooiingen in het gebied behielden ze. “Tussen het hoogste en laagste deel zit bijna 2 meter. Een uitdaging om wateroverlast na een hevige regenbui te voorkomen, maar dat is gelukt.” Regenwater zakt in tuinen en lagergelegen groen (wadi’s) de grond in. Is er een gigantische hoosbui? Dan stroomt het de Kapperskolk in. “Het waterschap moedigde dit aan, want het gaat verdroging tegen.”

Op zoek naar bouwers

De gemeente wilde dat er energiezuinige huizen kwamen van natuurlijke en/of herbruikbare materialen. En met natuurinclusieve maatregelen, zoals schuilplaatsen voor dieren. Wooncorporatie Sité Woondiensten wilde wel woningen verhuren die passen bij de uitgangspunten van de wijk. “Maar als gemeente bouwen wij geen woningen.” Via een aanbesteding konden bedrijven laten weten dat ze het project wilden doen.

Het beste plan

“We wilden de grond verkopen aan de bouwers met het beste plan. Het bedrag dat ze voor de grond boden, telde maar mee voor 10% in de gunning. We keken vooral naar hoe ze omwonenden en toekomstige kopers betrekken, welke materialen ze gebruiken, hoe energiezuinig de huizen zijn en hoe duurzaam het plan is. Ik kende iemand die bezig was met Het Nieuwe Normaal.” Dat is een standaard voor circulair bouwen. “Hij hielp bij de aanbesteding. Zo konden we de bouwers objectief vergelijken.” Dit is het 1e project in Nederland dat Het Nieuwe Normaal op die manier gebruikt. Voor deze vernieuwende aanbesteding wonnen gemeente Doetinchem, Sité en de ontwikkelaars zelfs een prijs: de PROVADA Inspiratie Award 2024.

Kans voor bedrijven uit de buurt

Er was een apart perceel voor 18 koopwoningen. “Daarvoor gold een extra eis: het bedrijf van de bouwer mocht op maximaal 25 kilometer afstand staan. Dat scheelt veel rijden en dus stikstofuitstoot. En voor regionale bouwers is het lastiger om te concurreren met grote landelijke bedrijven. Ook zij kregen nu de kans om te laten zien dat ze duurzaam en circulair kunnen bouwen.” Van de 3 regionale bedrijven die meededen, won Welling Bouw uit Didam. BAM Wonen bouwt de andere woningen.

Beter geheel door samenwerking

Gemeente Doetinchem en Sité deden de aanbesteding samen. Daar hebben beide voordeel van. “Straks zie je nauwelijks verschil tussen de huur- en koopwoningen; de wijk is een geheel.” Vanwege de verduurzaming betaalde Sité meer voor de woningen dan anders. “Dat vind ik mooi. Maar met dat geld kon het nog niet. Omdat het met de koopwoningen erbij veel woningen zijn, kon BAM Wonen ze goedkoper bouwen. Daardoor kocht Sité betere woningen dan eigenlijk kan voor dat geld. En doordat de huurwoningen er goed uitzien, stijgt de waarde van de koopwoningen eromheen.”

Snelle bouw zonder bezwaren

De bouw gaat snel. “BAM Wonen maakt woningen van hout. De vloeren, muren en daken komen met vrachtwagens vanuit de fabriek. In ongeveer een halfjaar stonden alle woningen er. Welling Bouw zet delen in de fabriek in elkaar. Die modules zetten ze dan meteen op hun plek.” Doordat het meeste werk in de fabriek gebeurt, hebben omwonenden veel korter overlast en is er veel minder afval op de bouwplaats. De bouw kon snel beginnen door een goed plan. “Omwonenden waren blij met het plan voor een groene wijk, waarin het doel niet was om zo veel mogelijk huizen te bouwen. Niemand maakte bezwaar.”

De juiste bewoners voor de wijk

Ook de particulieren die kavels kochten, bouwen woningen die passen in de wijk. “Ik denk dat je beter passende kopers vindt door uitleg en enthousiasmeren, dan door regels op te leggen. Toen de kavels te koop waren, organiseerden we een projectbeurs. Bezoekers konden kennismaken met onder andere bouwers die werken met stro en hout, hoveniers met voorbeelden van ecologisch tuinieren en een makelaar die uitlegde over groene hypotheken. Toen de kopers bekend waren, vertelden we hen op een voorlichtingsavond wat wel en niet kan. De mensen die er daarna nog steeds wilden wonen, gaan echt voor de wijk. Dan is er ook nog ons kwaliteitsteam. Dat stelt vragen en denkt mee voordat iemand een vergunning aanvraagt.”

Leer van De Kwekerij

“Elke situatie is anders”, weet Nard. “Midden in een centrum kun je deze wijk niet bouwen. Maar De Kwekerij laat wel zien wat er kan.”

Zijn tips:

  • Begin gewoon. Door bezig te zijn, wordt het plan vanzelf beter.
  • Steun van het college helpt.
  • Stel genoeg doelen en zet hoog in. Niet alles kan, maar als iets niet lukt, blijft er nog genoeg over.
  • Verkoop je grond goed, maar ga niet voor het uiterste. Bouwers moeten er ook aan verdienen. Duurzaam bouwen is misschien iets duurder dan traditioneel bouwen, maar dat betaalt zich terug in kwaliteit en wooncomfort.
  • Het maakt niet uit als het Rijk zegt dat je niet meer mag eisen dan in de wet staat. Dat deden wij ook niet. We beloonden extra kwaliteit met punten in de aanbesteding.
  • Betrek omwonenden. Een wijk als De Kwekerij bouwen kan niet overal, maar ook bij ingrijpendere plannen helpt het om uit te leggen en te luisteren.
  • Iets kleins kan veel doen. We gaven omwonenden vogelhuisjes van gerecycled hout, als cadeautje voor de overlast. Dat waardeerden ze. En iedereen die hem ophangt, helpt meteen de vogels.
  • Doe het samen. We zien Sité, BAM Wonen en Welling Bouw als partners, niet als partijen. Als er iets is, kunnen we in gesprek. Daar wordt het project mooier van.