PFAS zijn landelijk probleem
PFAS zijn stoffen met handige eigenschappen. Ze zijn bijvoorbeeld water- en vuilafstotend. Ze zitten in allerlei producten, van anti-aanbaklagen in pannen tot kleding. We leren ook steeds meer over de vervelende eigenschappen van deze stoffen. Ze kunnen gevolgen hebben voor onze gezondheid en hopen zich op in ons lichaam, en ook in planten en dieren. En ze breken niet of nauwelijks af in het milieu. Ze blijven dus bestaan, waardoor de hoeveelheid alleen maar groeit. Er is nog geen goede manier om het op te ruimen. Zandgrond kan worden gewassen, waardoor schoon zand ontstaat, en slib met PFAS. Met vervuilde kleigrond kunnen we eigenlijk niks. Die kleigrond en dat slib met PFAS worden ergens gestort.
Vervuilde grond opruimen door schone bakstenen te maken
In Doetinchem stonden 1.300 vaten blusschuim te lekken. Daardoor zitten er nu PFAS in de grond. Gemeente Doetinchem ging op zoek naar mensen die werken aan oplossingen. Zo kwamen ze terecht bij ontwerper Emy Bensdorp. Met haar bedrijf Claybens onderzoekt ze hoe je bakstenen maakt van PFAS-verontreinigde kleigrond. “Ik vond het fascinerend dat er vies spul in de kleigrond zit dat we zelf hebben gemaakt, maar dat we niet kunnen opruimen”, vertelt Emy. “Daar wilde ik iets aan doen. Ik las dat PFAS mogelijk afbreekt als je het verhit tot 900-1.200 graden. Door klei tot die temperatuur te verhitten, kun je ook bakstenen maken. Dan sla je dus 2 vliegen in 1 klap: je ruimt vervuilde grond op en maakt schone bakstenen.”
Leren wat werkt
Claybens deed een paar jaar onderzoek. In 2023 deed het bedrijf proeven met de vervuilde Doetinchemse grond. Ze maakten kleine proefsteentjes en vermaalden die weer. Dat gruis testten ze om te zien of de vervuiling was verdwenen. “We probeerden verschillende manieren uit om te zien wat werkt. We bakten op verschillende temperaturen, bakten korter en langer, enzovoort.” Voor gemeente Doetinchem maakten ze op 24 manieren bakstenen vanuit de PFAS-verontreinigde kleigrond, waarvan 2 recepturen zorgden voor schone stenen. “Dat lijkt misschien weinig, maar de proef was een succes. Om schone bakstenen te maken, moet je eerst veel vieze stenen bakken. Alleen zo leren we wat werkt. Die proefstenen zijn heel klein en het gebeurt allemaal veilig in een lab, dus dat kan geen kwaad.”
Grotere proef in 2024
Nu ze weten wat werkt, gaan ze de proeven vergroten. “In 2024 gaan we kijken of we 50.000 stenen kunnen bakken, genoeg voor een heel rijtjeshuis. Dan meten we alles na. Dat doen we samen met een baksteenfabrikant. Nederland heeft een mooie ambachtelijke traditie van bakstenen bakken. We bouwen geen nieuwe fabriek; zij kunnen dat werk beter. Juist daarom kan het straks op grote schaal.”
Blij met hulp overheid
Gemeente Doetinchem en provincie Gelderland helpen bij de volgende stap: 50.000 stenen van Doetinchemse klei bakken. “De samenwerking met gemeente Doetinchem is heel leuk”, vertelt Emy enthousiast.
