Op zoek naar de juiste mix in historisch stadje Lochem

Gemeente werkt samen in de Gouden Driehoek met ondernemers en vastgoedeigenaren.

De zon brandt aan de hemel. De 56 meter hoge Gudulakerk biedt rond 12 uur nauwelijks schaduw op deze tropisch warme vrijdagmiddag. De plataan wel. De bladerkroon van de boom op de Markt in Lochem omspant bijna de volle breedte van het plein. De stam is formidabel met knoesten die getuigen van een rijk verleden. Daar is genoeg schaduw. Een schaakbord en een jeu de boulesbaan nodigen uit tot samen spelen.

Een peuter van een jaar of 2 in een groene tule jurkje schatert het uit. Haar plezier in het spel met de plotsklaps opschietende waterstralen uit het plein werkt aanstekelijk. De bedriegertjes maken deel uit van een stevige make over van het hart van het Achterhoekse stadje. Met ruim 14.000 inwoners en een veelvoud aan toeristen in het hoogseizoen is er een rijk aanbod van winkels en bijzondere restaurants. Net buiten het centrum is zelfs een schouwburg met een boeiend programma waarnaar menige grotere stad met enige afgunst zal kijken. Tante Pos trekt bezoekers met 2 roze loungestoelen buiten en een aanbod van tweedehands boeken, natuurlijke producten, kleding en snuisterijen waartegen geen toerist nee kan zeggen.

Eeuwenoud

Op het terras van B&B Hart van Lochem wachten eigenaar Hugolien Nobel en Sabine van den Bosch van de gemeente Lochem. In en om het eeuwenoude pand aan de Bierstraat serveert Hugolien Nobel zelfgemaakte taart en koekjes. “Iedere donderdag speelt hier een pianist. Dat vind ik leuk en het werkt. Mensen horen de muziek en gaan even zitten." Binnen op tafel ligt het glossy blad Hart van Lochem, ook van haar hand.

Ze is bestuurslid van de Lochemse ondernemersvereniging en helpt bij de organisatie van tal van evenementen. Verrassend veel voor een stadje van deze omvang. In de Gudulakerk klinken ieder jaar het Weihnachtsoratorium, de Matthäus Passion en vele andere concerten. Duizenden liefhebbers komen eropaf, met dank aan de fenomenale akoestiek van het oude godshuis.

Lochem was ooit in trek bij oud-Indisch gasten die hun fortuin in de toenmalige kolonie hadden gemaakt en neerstreken in ruime villa’s in het stadje. De sfeer en de Achterhoekse natuur trekken veel toeristen die hier fietsen en wandelen.

Drukke zomers

“Je hebt hier relatief veel hotels en restaurants”, zegt Sabine van den Bosch. “In de zomer is het veel drukker dan in de winter.” Dat is al heel lang zo. De VVV is 140 jaar oud en daarmee een van de oudste in het land. Het Wijnfestival, de Keidagen, het openluchttheater en de Blues rond de Kerk in Lochem spreken een ander publiek aan dan de klassieke concerten. Zo’n 20 kilometer verderop, in dezelfde gemeente, ligt Gorssel. Hier trekt Museum More veel volk van buiten. Jaarlijks komen er zo’n 200.000 bezoekers uit het hele land.

De coronapandemie schaadde niet alleen de gezondheid van velen maar ook handel en toerisme. Maar in Lochem waren er ook positieve effecten, vertelt Sabine van den Bosch.

“Mensen uit Amsterdam, die daar de hele dag binnen moesten zitten, kwamen naar recreatieparken en hotels in Lochem. Zij hebben het gebied leren kennen en zijn ervan gaan houden."

Hulp provincie

De gemeente Lochem telt acht kernen. Almen, Harfsen, Eefde, Epse en Barchem hebben geen winkelgebieden. Laren en Gorssel wel, net zoals Lochem. Ze staan onder druk, net als vergelijkbare centra in de rest van Nederland. Onder meer door schaalvergroting en de toename in online-aankopen veranderen winkels in de historische straten in kantoren of woningen. Ondernemers maken zich zorgen.

“De gemeente kreeg steeds meer vragen om leegstaande winkelpanden om te zetten in kantoren of woningen”, zegt Sabine van den Bosch. “Dat leidt tot onrust bij andere winkeliers. Het aantal winkels neemt af en de traditionele winkeliersverenigingen worden steeds kleiner of verdwijnen. Ze kunnen deze snelle veranderingen niet zomaar oplossen. Met de hulp van provincie Gelderland laat de gemeente nu centrumvisies opstellen voor Laren, Lochem en Gorssel. Wij betrekken de ondernemers en de vastgoedeigenaren omdat we het samen moeten realiseren.” De Gouden Driehoek.

Een andere uitdaging is de jeugd, vertelt Hugolien Nobel. “Jongere ondernemers verbinden zich niet zo snel met de traditionele ondernemersverenigingen. Goed dat de gemeente ook onder hen een klankbord zoekt.”

“Wij willen het niet zelf verzinnen”, vult Sabine van den Bosch aan. De gemeente heeft een onderzoeksbureau gevraagd om per kern te bepalen hoeveel vierkante meter winkelruimte nodig is en hoe je zorgt dat die in stand blijft.

Juiste mix

Andere invullingen kunnen ook. Het gaat om de juiste mix. Maar een woning midden in een winkelstraat – dat toch liever niet, en ook geen langdurige leegstand. Het onderzoeksbureau kom ook met suggesties om ondernemers meer samen te laten optrekken. Op basis van het gemeenschappelijke belang om de kernen leefbaar te houden en de winkelstraten levend. “De subsidie van de provincie is belangrijk”, zegt Sabine van den Bosch. “Daarmee kunnen wij als kleinere gemeente de deskundigheid en kennis inhuren die we zelf niet hebben.”

De gemeente zoekt met onderzoekers en ondernemers naar de juiste, kansrijke functiemix. Waar wèl winkels, horeca en maatschappelijke functies toestaan en waar juist niet. Concentratie is beter dan spreiding. “We zijn gestart met de kern Laren, omdat de urgentie daar het sterkst wordt gevoeld. Direct na de zomer beginnen wij met Lochem en vervolgens met de kern Gorssel."

Wij wandelen door het Lochemse centrum en belanden in een straat waar steeds meer winkels sluiten. Lege etalages, woningen en anders ingevulde panden vergroten de afstand tussen de overgebleven winkels. Liever probeert de gemeente ondernemers te verleiden om naar de straten rond de Markt te komen. Zodat de passant daar de ene na de andere prikkelende winkeluitstalling tegenkomt of een aantrekkelijk terrasje.

Pittoresk

Lochem noemt zich Landstad Lochem, een pittoreske kern met stadrechten in een prachtig landelijk gebied. De oude Hanzestad had vroeger 3 historische poorten:

Smeepoort,
Walderpoort
Molenpoort

Zij bewaakten de toegangen tot het stadje. De poorten zijn verdwenen maar bij de grootschalige herinrichting van deze gebieden probeert de gemeente de sfeer van toen op te roepen. Zij markeren de aanloopstraten die voeren naar de Markt, het hart van de stad. Aan deze straten vind je de meeste winkels.

Lochem is er mooier op geworden, al kan het altijd beter, zegt Sabine van den Bosch. Op de Markt wijst ze vanonder de plataan naar het plein eromheen. “Het is hier prachtig. Wat we nog missen is een levendiger invulling zoals extra horecagelegenheid.”

Het meisje in de groene jurk hoor je niet klagen. Ze is uitgespeeld en likt tevreden aan een ijsje.

Meer verhalen

Gelderse centra: van droom naar werkelijkheid

Op maandag 22 september 2025 organiseren wij samen met Centrum Community Gelderland (CCG) een inspirerende ochtend in het Huis der Provincie in Arnhem. Laat u inspireren door keynotespreker Harry Bijl, die met aansprekende beelden en inzichten laat zien wat er wereldwijd gebeurt in de retail – en welke lessen dat biedt voor onze centrumgebieden.

Gelderse centra: van droom naar werkelijkheid