Kernenergie (SMR)

Een Small Modular Reactor (SMR) is een kleine kerncentrale. Het is een nieuw soort kerncentrale, die bestaat uit vooraf gebouwde onderdelen. Deze worden vervolgens op locatie in elkaar gezet. Een SMR kan elektriciteit, warmte en  waterstof produceren.

Kernenergie, en in het bijzonder SMR's, kunnen een waardevolle aanvulling zijn op zonne- en windenergie en andere duurzame energiebronnen. Deze bronnen helpen om de CO2-uitstoot te verminderen. Een SMR draagt ook bij aan de betrouwbaarheid en de balans van ons energiesysteem. Ook als het niet waait of donker is, kan een SMR nog steeds stroom, warmte en waterstof leveren. Die stabiele en flexibele werking is belangrijk voor de toekomst. Zeker omdat we steeds meer stroom gaan gebruiken en het elektriciteitsnet overbelast is (netcongestie).

Traditionele kerncentrales en SMR’s (Small Modular Reactors) wekken allebei energie op via kernreacties. Het belangrijkste verschil zit in de grootte en flexibiliteit. Een SMR is kleiner en compacter (50 – 500 megawatt) dan een klassieke kerncentrale (maximaal 1600 megawatt). Naast elektriciteit kan een SMR ook waterstof en warmte produceren. Ze worden modulair gebouwd: de onderdelen worden in de fabriek gemaakt en op de locatie in elkaar gezet. Ook nemen SMR’s minder ruimte in en zijn ze sneller te bouwen dan de traditionele kerncentrales.

Wereldwijd zijn een aantal SMR’s gebouwd en in werking, in Rusland en China. In de westerse wereld zijn op dit moment nog geen SMR's die stroom leveren aan het elektriciteitsnet. Wel bestaan er test- en demonstratiemodellen. De 1e commerciële SMR, die echt stroom gaat leveren aan het net, wordt rond 2030 in Canada verwacht. Ook in Europa zijn plannen voor de bouw van SMR's, onder andere in het Verenigd Koninkrijk, Zweden, Tsjechië, Polen, Hongarije en Roemenië.

Bij de komst van een SMR in Nederland zijn veel partijen betrokken. Het Rijk is het bevoegd gezag voor nucleaire veiligheid, verlening van vergunningen en inpassing van de SMR's in het nationale energiesysteem. De Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming (ANVS) is de vergunningverlener volgens de Kernenergiewet. Ook gemeenten, waterschappen en provincies spelen een belangrijke rol, bijvoorbeeld bij de ruimtelijke inpassing, het gebruik van water, de effecten op het milieu en participatie. Samen met het Rijk verkennen we nu welke rollen en verantwoordelijkheden het beste bij welke partij passen.

Nee, daarvoor is het nog te vroeg. We hebben een eerste verkenning uitgevoerd naar mogelijke locaties (zoekgebieden), op basis van  technische voorwaarden. Het onderzoeksrapport wijst geen specifieke locaties aan, maar laat zien in welke regio’s een bepaald type SMR mogelijk van toegevoegde waarde kan zijn Om te bepalen of een SMR op een bepaalde plek kan komen, zijn er nog veel andere onderzoeken en stappen nodig. Bijvoorbeeld (technisch) vervolgonderzoek,  opstellen van Gelders beleid rondom SMR’s en gesprekken met gemeentes. Daarbij spelen ook allerlei maatschappelijke en procedurele vragen mee.

Er zijn nog veel technische, procedurele en maatschappelijke vraagstukken rond de komst van een SMR. We verwachten daarom dat de eerste SMR in Gelderland tussen 2035-2040 energie kan produceren.

Een SMR produceert minder radioactief afval dan de traditionele kerncentrales, maar het blijft hoogradioactief afval, dat lang blijft bestaan. Afhankelijk van de grootte van de SMR, komt er elk jaar tussen de 1 en 4 kubieke meter hoogradioactief afval vrij. In Nederland wordt dit afval opgeslagen bij de Centrale Organisatie voor Radioactief Afval (COVRA) in Zeeland. Het bovengronds opslaan is een tijdelijke oplossing. Op de website van COVRA leest u meer over de uiteindelijke eindberging van het afval. Naar verwachting kunnen in de toekomst bepaalde type SMR's radioactief afval opnieuw gebruiken om energie op te wekken.

We vinden het belangrijk dat inwoners, gemeenten, bedrijven en andere belanghebbenden goed worden betrokken bij de ontwikkelingen. Op dit moment zitten we in een onderzoekfase. We verkennen de kansen, risico’s en brengen de mogelijkheden voor de komst van een SMR in beeld. We delen kennis en werken hierbij samen met andere overheden, bedrijven en kennisinstellingen. Ook zijn we in gesprek met gemeenten om in beeld te krijgen wie positief is over de komst van een SMR binnen hun gemeente. We bereiden ons ook voor op een volgende fase, waarin we met de samenleving in gesprek gaan over belangrijke maatschappelijke voorwaarden. Via onder andere deze website delen we uitkomsten, nieuwe kennis en inzichten en de mogelijkheden om mee te doen. 

Heeft u vragen of suggesties? Dan kunt u contact opnemen met het Provincieloket.

Bij de afweging of en waar een SMR kan komen, kijken we niet alleen naar techniek en veiligheid. Ook de meerwaarde voor de regio en de betrokkenheid van de omgeving spelen een belangrijke rol. We willen, net als bij andere energieprojecten, dat omwonenden kunnen meedenken en meeprofiteren. Daarom kijken we ook naar toepassing van de provinciale Beleidsregel Lokaal Eigendom. We zitten nu in een onderzoekfase. Tegelijkertijd bereiden we ons ook voor op een volgende fase, waarin we met de samenleving in gesprek gaan over wat maatschappelijk belangrijk is en hoe de omgeving kan meedelen in de voordelen.

Begin 2025 is het ministerie van Klimaat en Groene Groei landelijke simulaties gestart om ervaring op te doen met de mogelijke bouw en het gebruik van SMR's. Provincies, gemeenten, bedrijven en kennisinstellingen werken samen om verschillende situaties te oefenen, bijvoorbeeld rond de ruimtelijke inpassing, vergunningverlening en technische toepassing. De uitkomsten helpen om kansen, knelpunten en rollen van betrokken partijen in beeld te brengen. Deze kennis gebruiken we ook in ons onderzoek naar mogelijke locaties voor een SMR.

Wilt u meer weten over de aanpak van de Rijksoverheid? Bekijk dan: 

• Programma-aanpak Small Modular Reactors (Rijksoverheid)  
• Kamerbrief Voortgang Programma SMR’s
• Strategie voor kleine modulaire kernreactoren in Nederland | Rapport | Rijksoverheid.nl 
• Algemene informatie over kernenergie (Rijksoverheid)