Vragen en antwoorden Vitaal landelijk gebied Gelderland

De rijksoverheid wil vóór 2030 de natuur ruimte bieden voor herstel en versterking, de kwaliteit van water en bodem verbeteren en meer doen tegen klimaatverandering. Het Rijk wil in het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) samen met provincies, waterschappen, gemeenten en maatschappelijke partners, (agrarische) ondernemers, grondeigenaren en grondgebruikers op zoek naar oplossingen per gebied. 

De minister vraagt alle provincies om een plan te maken. Hierin staan maatregelen die bijdragen aan de doelen uit het NPLG op het gebied van water, natuur, klimaat, stikstof en landbouw. Op 1 juli moet elke provincie een gebiedsprogramma inleveren waarin deze maatregelen staan beschreven.

Wij werken aan een Gelderse invulling van het Nationaal Programma Landelijk gebied. Dit doen we samen met gemeenten, waterschappen en maatschappelijke organisaties van onder andere landbouw en natuur. We hebben Gelderland verdeeld in 3 gebieden: Veluwe en de Valleien, Achterhoek en Liemers, en het Rivierengebied.

In het gebiedsprogramma komen specifieke maatregelen per gebied voor het bereiken van de doelen: schoon en voldoende water, sterke en gezonde natuur, een gezonde bodem en het opvangen van veranderingen van het klimaat. En we maken een helder perspectief voor een toekomstgerichte, duurzame en rendabele land- en tuinbouw in Gelderland.  

Het gesprek dat we hebben over de invulling van het Gelders gebiedsprogramma volgt twee sporen:

1e spoor

• Er zijn overlegvormen per gebied (Veluwe en de valleien, Achterhoek & Liemers, Rivierengebied) waarbij ambtenaren en bestuurders van gemeenten en waterschappen aan tafel zitten (de zogenoemde opgavetafels). 
• Daarnaast is er een overleg waar bestuurders van de verschillende sectoren (onder andere landbouw en natuur) aan tafel zitten (de sectortafels). 
• We gebruiken deze overleggen om gedurende het proces te komen tot een gebiedsplan. We informeren en consulteren de leden van deze tafels over de inhoudelijke stappen die we zetten. We stellen hierbij vragen als: herkent u zich in deze doelen en maatregelen voor dit gebied, welke dilemma’s ziet u en hoe zou u die invullen,  en welke rol ziet u voor uw organisatie straks in de uitvoering van het gebiedsprogramma.
• Er zijn 2 momenten in het proces waarbij we hierover in gesprek gaan. In februari en maart over de verschillende doelen, de kaders van het beleid, de dilemma’s en een aanzet voor de uitvoering van het programma. In april presenteren we een concept gebiedsprogramma (de 1.0 versie). Er is gelegenheid hier een reactie op te geven, zodat we dit nog kunnen verwerken voordat we dit ter besluitvorming naar GS brengen om vervolgens voor 1 juli aan te bieden aan de minister.

2e spoor

In het 2e spoor sluiten we aan bij de route om te komen tot regioarrangementen. Dit zijn afspraken per regio tussen de 4 overheden (het Rijk, provincie, gemeente en waterschap).
Dit loopt parallel aan het eerste spoor en sluit qua timing op elkaar aan. 

• Gelderland is verdeeld in 7 regio's met ieder een eigen identiteit en eigen opgaven. De keuzes die we maken in het gebiedsprogramma Vitaal landelijk gebied Gelderland betekenen wat voor de ruimte die we nodig hebben. Die keuzes wegen we daarom in samenhang met de andere grote opgaven in het landelijk gebied zoals energietransitie, gezonde en veilige leefomgeving, leefbaarheid en verstedelijkingsontwikkeling van stad en land.
• De uitkomsten hiervan nemen we op in de regioarrangementen. Dit zijn dus plannen per regio waarin staat wat we moeten doen om alle opgaven in die regio te realiseren. Integraal en afgewogen.
• Om te komen tot die regioarrangementen organiseren de betreffende regiomanagers vanuit de provincie 2 ontwerpateliers (in februari en in mei) voor gemeenten, waterschappen en het Rijk. Tijdens de ontwerpateliers worden eerst dilemma’s in beeld gebracht en vervolgens scenario’s uitgewerkt.
• De regioarrangementen vertalen we door naar gebiedsprocessen waarin we samen met inwoners, ondernemers en organisaties werken aan en uitvoering geven aan de maatregelen die nodig zijn voor vitale en leefbare regio's waaronder het landelijk gebied. We bespreken wat de maatregelen betekenen voor de regio, maken die vertaling en bespreken hoe we dit het beste gezamenlijk kunnen realiseren.

De Gelderse stikstofaanpak  gaat over het landelijk gebied en is onderdeel van het gebiedsprogramma Vitaal landelijk gebied Gelderland. Dit gaat over stikstof, natuur, water, landbouw en klimaat in het landelijk gebied.

We willen een gezond, vitaal en leefbaar landelijk gebied in Gelderland. Met voldoende en schoon water, een gezonde bodem, een sterke en gezonde natuur en een gebied dat de veranderingen van het klimaat kan opvangen. Waar ook plek is voor een toekomstgerichte, duurzame en rendabele land- en tuinbouw. Want de land- en tuinbouw vormen een belangrijke sleutel in het bereiken van die doelen.

We hebben alle (overheids)partijen en sectoren (bouw, landbouw, industrie, mobiliteit) nodig om dit samen te realiseren. We zetten daarom de Gelderse Stikstof Aanpak voort. Iedereen draagt bij. 

Wanneer de regioarrangementen zijn vastgesteld (vierde kwartaal van 2023), werken we dit per regio uit in gebiedsprocessen. Inmiddels zijn er al een paar gebiedsprocessen die lopen in Gelderland. Waar verschillende partijen werken aan de verschillende opgaven die worden vertaald in maatregelen voor het gebied. Voorbeelden zijn de gebiedsprocessen in Winterswijk, De GEUS (Garderen, Elspeet, Uddel, Staverden) en het Binnenveld.

In gebiedsprocessen spreken overheden, inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties met elkaar af hoe we die maatregelen samen kunnen uitvoeren. 

Ja. Wij willen dat dit mogelijk is. Hoe we dat precies gaan doen is nog niet duidelijk. Wel staat vast dat dit pas na 1 juli kan. Dat is het moment dat we een eerste aanzet van de plannen aanleveren aan de minister.  

Niet alle maatregelen zijn onderdeel van het gebiedsproces. Zo werkt het kabinet aan algemene landelijke maatregelen die buiten de gebiedsprocessen om gaan.

De komende maanden moeten we kiezen of we gaan werken met een zonering waar zwaardere normen gelden. Of dat iedereen in Gelderland boven op de landelijke normen een bijdrage moeten leveren. Voordeel van geen zones is dat iedereen moet bijdragen, maar dat er relatief weinig geld is om daarbij te helpen. Voordeel van zonering is dat het grootste deel van Gelderland niet met extra regels te maken krijgt. Voor het deel dat daar wel mee te maken krijg hebben we meer geld om te realiseren. Al bestaande zoneringen, zoals de ammoniakbuffergebieden, komen te vervallen. Dit gaat om alle sectoren: bouw, landbouw, industrie en mobiliteit. 

In gebieden dichtbij of rondom Natura 2000 - gebieden en kwetsbare wateren (KRW) vraagt het mogelijk om aanpassing van de bedrijfsvoering. Dat zal niet overal op dezelfde manier nodig zijn. Op welke manier dit zou moeten, bespreken we in de gebiedsprocessen. We vragen agrarisch ondernemers om zelf met initiatieven te komen. Wij willen vooral heldere kaders bieden waarbinnen ondernemers keuzes voor een duurzame toekomst kunnen maken. Het kan gaan om extensiveren, omschakelen, innoveren, verplaatsen of beëindiging. 
Een belangrijke bouwsteen hiervoor is het onderzoek dat bureau DLV doet naar het perspectief voor de landbouw in Gelderland. Zij onderzoeken welke mogelijkheden er zijn voor de land- en tuinbouw in de drie verschillende gebieden gezien de vele opgaven voor het landelijk gebied als het gaat om natuur, water en klimaat. In de gebiedsprocessen moet duidelijk worden wat dit precies betekent voor de bedrijven in het betreffende gebied. Het is afhankelijk van de locatie en de mogelijkheden in het gebied. Het rapport dat DLV oplevert is belangrijke input voor het gebiedsprogramma Vitaal landelijk gebied Gelderland. . 

Ja en nee. Plannen gaan in elkaar op of worden onderdeel van het gebiedsprogramma Vitaal landelijk gebied Gelderland. Zoals een deel van de Gelderse Maatregelen Stikstof. En plannen worden in samenhang bekeken. Net als wat het betekent voor de 7 regio's.

De eerste 6 maanden van 2023 werken we met de betrokken partijen aan de plannen.  

• In februari, maart en april 2023 consulteren wij de opgavetafels en de sectoren over het de doelen, dilemma’s, de kaders en de uitvoering van het gebiedsprogramma. Via de regioateliers in de regio’s doen we dat ook met gemeenten, waterschappen en het Rijk.
• In juni/juli 2023 stellen PS de kaders van het gebiedsprogramma vast en GS het gebiedsprogramma. 
• Uiterlijk 1 juli sturen we het gebiedsprogramma naar de minister van Natuur en Stikstof.
• Daarna toetst de minister het plan en volgen afspraken over geld en uitvoering met de regio’s. Deze afspraken worden ook onderdeel van de regioarrangementen.