In de Jaarstukken legt het college van Gedeputeerde Staten (GS), het dagelijks bestuur van de provincie, verantwoording af aan Provinciale Staten. Dat doet het college zowel op inhoud met het jaarverslag, als financieel met de jaarrekening. Tijdens de Oordeelsvorming van woensdag 17 mei 2023 voerden de Staten vanuit hun controlerende taak het politieke debat over de Jaarstukken. In de Statenvergadering besloten de Statenleden over vaststelling van de Jaarstukken 2022. Bij de bespreking bleken meerdere fracties positief over de duidelijkere en meer heldere manier waarop de Jaarstukken zijn opgemaakt. Zo is per onderdeel te zien of iets helemaal (groene kleur) of gedeeltelijk (gele kleur) is gedaan. Er waren ook kritische geluiden. Sommigen vonden de Jaarstukken juist moeilijk en lastig om door te nemen. Ook wezen enkele Statenleden op de ‘onderbesteding’ en de druk op uitvoerende partijen.
Het openbaar vervoer staat al een tijd onder druk, omdat de kosten blijven stijgen maar het budget niet meegroeit. Het tekort loopt hierdoor verder op. Als er geen extra geld komt, moeten vervoerders hun dienstregeling aanpassen. Reizigers kunnen dan te maken krijgen met minder bussen. De meerjarenprognose openbaar vervoer lag niet ter besluitvorming voor, maar stond op verzoek van Provinciale Staten toch op de agenda. Een groot aantal partijen maakt zich namelijk zorgen over de staat en de betaalbaarheid van het openbaar vervoer. Er werden dan ook 6 moties (oproepen) ingediend. De motie ‘Gelderse busreizigers niet in de wacht maar onderweg’ werd door alle aanwezige Statenleden gesteund. De Staten verzoeken GS onder meer om in de Perspectiefnota 2024 extra geld te vinden voor het openbaar vervoer. Dat zou betekenen dat er op dit moment niets aan het Gelders openbaar vervoer verandert. Verschillende fracties gaven verder het belang van structurele oplossingen voor de langere termijn aan. Daarbij wijzen zij ook op de verantwoordelijkheid van de Rijksoverheid. Die zou de provincie meer geld moeten geven om deze taak uit te voeren.
Er is krapte op het elektriciteitsnet en er is ook ruimte nodig voor bijvoorbeeld woningbouw en waterbeheer. Dat vraagt om afspraken over het gebruik van grond. De eerste stap voor de provincie is om een kader op te stellen met uitgangspunten hoe daarover te besluiten. Het beleidskader Gelderse Energie-Infrastructuur bepaalt onder andere de rol die de provincie aanneemt bij energie-infrastructuur. Die rol verschilt per soort project en loopt uiteen van mede mogelijk maken (faciliteren) tot directe invloed uitoefenen (reguleren).De meeste partijen zien de krapte op het elektriciteitsnet als een groot probleem. De Staten stemden dan ook in met het kader.
Op initiatief van 10 fracties werd de ziekenhuiszorg in Zutphen toegevoegd aan de agenda. De afdeling verloskunde van Gelre Ziekenhuis Zutphen is sinds eind april 2023 gesloten. Ook dreigt de spoedeisende hulp te moeten sluiten. Ziekenhuiszorg is geen directe taak van de provincie, maar de indieners betogen dat de leefbaarheid in de regio hierdoor onder druk staat. Dat vraagt om een sterk signaal. Mede daarom stemde uiteindelijk iedereen in met de motie ‘Regionale ziekenhuiszorg voor een leefbare provincie’, waarin de Staten onder andere aan GS vragen om bij de minister aan te dringen op maatregelen. Die maatregelen moeten ervoor zorgen dat regionale zorgvoorzieningen niet achteruitgaan. Ook volgt er een brief naar het bestuur van het ziekenhuis.
Tijdens de Statenvergadering kunnen Statenleden moties indienen. Daarmee roepen ze gedeputeerden op om ergens mee aan de slag te gaan. Niet alleen de moties ‘Gelderse busreizigers niet in de wacht maar onderweg’ (PvdA en andere partijen) en ‘Regionale ziekenhuiszorg voor een leefbare provincie’ (SP en andere partijen) kregen een meerderheid. Ook de motie ‘Vlees’ (PVV) kreeg meer stemmen voor dan tegen en is daarmee aangenomen.
De Staten kunnen voorstellen aanpassen. Ze doen dat met een amendement. 1 amendement zorgde daadwerkelijk voor een verandering: ‘Flink Doortrappen’ (PvdA en andere partijen), bij een initiatiefvoorstel van de Rekenkamer Oost-Nederland over het stimuleren van het gebruik van de fiets. Er komen specifieke en goed te meten subdoelstellingen. Zo is in de toekomst beter na te gaan of de inzet van de provincie ook leidt tot resultaat.
Voor maar liefst 16 Statenleden was hun bijdrage in de Statenvergadering van woensdag 31 mei 2023 ook hun ‘maidenspeech’, oftewel de eerste bijdrage van een Statenlid in een Statenvergadering: Steven Vrielink, Marieke van de Beek-Lindhout, Judith Tenbusch, Ron van Essen, Jeanne de Graaf, Eveline Vink, Dave te Woerd, Floor de Man, Lourens van Bruchem, Erik Neuteboom, Diede Balduk, Frank Cornelisse, Elke Smulders, Marcel Roerdink, Vera Buijs en Gerben Hillebrand voerden voor de eerste keer het woord in een besluitvormende vergadering van Provinciale Staten. Daarbij maakte Vrielink gebruik van voetbalvergelijkingen, sprak Tenbusch over haar voorliefde voor de fiets en De Graaf over onafhankelijkheid en verdraagzaamheid. De Man pleitte voor meer verwondering en respect voor de wereld om ons heen, terwijl Cornelisse zich hardop afvroeg hoe er samen voor te zorgen dat de wereld van morgen een groene is. Anderen hielden het dichter bij huis. Zo overhandigde De Woerd aan de commissaris van de Koning, die de Statenvergadering voorzit, een boekje met Achterhoekse wijsheden en bekende Hillebrand dat hij elk raceweekend de racevlag uithangt. Buijs gaf in de Statenzaal aan bij te willen dragen aan een toegankelijke politiek.
